Başkanlık ve küreselleşme ilişkisi

1972 yılında, Erbakan ve iki arkadaşı bir anayasa değişikliği teklifi sunarak başkanlık sistemine geçilmesini talep ederler, gerekçelerini ise şöyle belirtirler:

“Tarih, milletimizin itimat ve sevgisine tam manasıyla mazhar olan devlet adamları idaresinde büyük hamleler yapmaya ve merhaleler aşmaya muvaffak olduğunu gösteren pek çok misallerle doludur… Fransa ve Amerika’da olduğu gibi başkanlık sisteminin kabulü ve başkanın tek dereceli olarak doğrudan doğruya millet tarafından seçilmesine imkân verilmesi faydalı ve zaruri bulunmaktadır.”

Geçmişten günümüze, “Küçük Amerika” olmakla “yeni-Osmanlı” olmak arasında gidip gelen ve sürekli emperyal hayaller kuran Türkiye sağı için başkanlık, bu hayallerin gerçekleşmesini sağlayacak sihirli değnek, büyülü reçetedir adeta. Nasıl ki dünya hâkimi ABD başkanlıkla yönetiliyorsa ve nasıl ki Osmanlı İmparatorluğu padişahlar sayesinde bir “cihan devleti” olmuşsa, bugün de bunun yolu, milletine öncülük edecek bir liderden, yani başkandan geçmektedir.

Erbakan’dan Özal’a ve oradan da Erdoğan’a, emperyal hevesleri olan bütün sağ siyasetçilerin başkanlık sistemini bu kadar iştahla savunması nedensiz değildir yani: Onlar “geçmişin görkemli günleri”ni getirecek olan “büyük liderler”dir ve bunun için başkanlık sistemine geçilmesi gerekmektedir!

•••

“Küreselleşme nedir, tek cümleyle açıklayınız” dense, verilebilecek en iyi yanıt sanıyorum ki “sermayenin hızlı bir şekilde hareket edebilmesi için önündeki bütün engellerin kaldırılması” olacaktır. Sahiden de küreselleşmeyle birlikte, sermaye dünya üzerinde çok daha hızlı bir şekilde dolaşmaya başlamış, ulus-devletlere düşen de, sermayeyi çekmek için gereken yasal düzenlemeleri, altyapı hazırlıklarını vs. yapmak olmuştur.

Sermayenin hızına ulus-devletlerin de ayak uydurması demek, karar alma süreçlerinin hızlanması, parlamentonun ve bürokrasinin devre dışı bırakılması demektir, yani sermaye birtakım yasal süreçlerle, kamuoyu tartışmalarıyla, bürokratik engellerle boğuşmak istememekte, pürüzsüz bir uzam talep etmektedir. Tam da bu nedenle dünya kapitalizminde son otuz yıldır tanıklık ettiğimiz olgu, parlamentonun işlevini yitirmeye başlaması ve gücün yürütme erkinde toplanmasıdır. Artık dünya kapitalizmi, hızlı karar alan liderlerle, kanun hükmünde kararnamelerle, üst kurullarla, teknokratlarla idare edilmekte, ekonomi giderek siyasetten uzaklaştırılıp “ekmeği nasıl bölüşeceğiz” sorusu devre dışı bırakılmakta ve ekonomi yönetimi de teknik bir meseleye indirgenmektedir.

İşte başkanlık, tam da bu “hız” meselesiyle ilgilidir; günümüz ulus-devletleri sermayeyi kendilerine çekmek için rekabet ederlerken, sermayeye hız vaat etmek zorundadırlar ve bunun için de “güçlü yürütme” şarttır. Dolayısıyla Erdoğan’ın, “bir noktaya geldik ama artık patinaj yapıyoruz” demesi boşuna değildir; başkanlığın, patinaj yapan aracı, yani Türkiye kapitalizmini yeniden hızlandıracağı düşünülmekte ve kamuoyunda da bu algı yaratılmaktadır.

•••

Türk sağının emperyal hayalleri ve sermayenin kar arayışlarının ötesinde, başkanlık AKP rejimi için bu noktadan sonra olmazsa olmaz bir nitelik taşımaktadır. Çünkü AKP 13 yıl boyunca bir rejim inşa etmiş, fakat fiilen yerleştirilen bu rejim, henüz anayasal bir statüye kavuşturulamamıştır. Oysa bütün rejimler, ancak anayasal bir statüye kavuştuktan sonra gerçek anlamıyla tesis edilmiş olurlar. Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesiyle birlikte ortaya “tuhaf” bir manzara çıkmıştır ki, o da şudur: Bütün kurumları ve kanunları parlamenter sisteme göre düzenlenmiş bir ülke olan Türkiye, bugün fiilen başkanlıkla yönetilmekte ve bu da ister istemez bir yönetim krizine yol açmaktadır. Çünkü fiili yönetimle, anayasal sistem çoğu kez birbiriyle çelişmekte, bu da sistemi tıkamaktadır. O halde AKP açısından yapılması gereken şey bellidir: AKP rejimi, “başkanlık” adıyla anayasal bir statüye kavuşturulacak ve böylelikle hem rejim resmiyet kazanmış hem de halen devam eden krizini aşmış olacaktır.

Yakın zamanda yeni anayasa tartışmaları başladığında, rejim bir “toplumsal uzlaşma” algısı yaratmak zorunda kalacak, “12 Eylül Anayasasından kurtulmak”, “demokratik anayasa yapmak” gibi vaatler havada uçuşacak ve tıpkı 2010 referandumunda olduğu gibi kandırılmaya dünden hevesli birileri çıkıp bir kez daha “yetmez ama evet” diyeceklerdir. Bize düşen ise yine kayıtsız şartsız bir “hayır”ı yükseltmek olacaktır.

• BirGün