Niçin baktın bana öyle, örgütten misin yoksa söyle?

Devlet çok güçlüdür. Ağır mekanizmalara ve büyük paraya sahip bir teşekküldür. Her yerdedir. Her andadır. Her şeydedir. Daima karşınızdadır.” Alıntıyı ben tamamlayayım: Ve bir gün karşınıza çıkıp sizin suçlu olduğunuzu söyleyebilir! Radikal-Gerçekten suçluysanız görevini yapıyordur, peki ya suçunuz yoksa? Bu kadar güçlü bir mekanizmaya karşı ne yapacağınızı biliyor musunuz? Hakkınızı nasıl arayacağınızı, size yöneltilen suçlamalar yahut verilen talimatlara nasıl karşılık vereceğinizi? Bu konuya eğilen Çağdaş Hukukçular Derneği üyeleri, bir süre önce başlattığı ve ‘yakalama ile gözaltı’ durumunda neler yapılır konusunu içeren ‘Olağan Şüpheliler’ eğitimlerini daha geniş kitleye yaymaya karar verdi. Bu fikirden yola çıkan derneğin Ankara Barosu’nun bünyesindeki avukatları aynı isimli bir rehber kitap hazırladı. Ağırlıklı olarak ceza davalarıyla ilgilenen hukukçuların kendi müvekkilleri üzerinden giderek ortaya çıkardığı kitapta, suçlu olun veya olmayın, ülkenin kolluk kuvvetleri ve mahkemeleriyle baş başa kaldığınızda neler yapabileceğiniz anlatılıyor. 
Kitabı okurken aslında bir yurttaş olarak kolluk kuvvetleriyle karşı karşıya gelince sandığınızdan çok daha fazla hakkınız olduğunu görüyorsunuz. Suç işlemişseniz bile suçunuz ispat edilene kadar kişisel hak ve özgürlüklerinizin kısıtlanamayacağını öğreniyorsunuz. Ama tabii ‘özel yetkili mahkeme’ kavramı bunu bazı durumlarda taca çıkarsa da yine de ‘devletin’ şefkatine ihtiyacınız olduğu aklınızın bir köşesinde öylece duruyor. Ve kafanıza takılan soru “Bu kadar davada yargılanan ve suçsuz olduklarını söyleyen insanlar bunları bilmiyorlar mıydı?” oluyor. Tabii bilmemelerine imkân olmadığına kanaat getirip sistemdeki çıkmazların varlığından ötürü endişeye kapılıyorsunuz. Öyle ki bir bakışın bile yeri gelince ‘gözaltı’ sebebi olabileceği günlerde olduğumuzu yaşanan davalardan görmek mümkün. 
‘Sunuş’tan alıntı yapayım: “Üniformalı, sivil, cüppeli yüzlerce uzman, araçlar, binalar sanki hep bizi bekler gibi bir anda karşımıza dikilir. Rızamız olmadan evimize, işyerimize girildiğini, özel yaşamımızın incelendiğini, bir şeyler yapmaya veya yapmamaya zorlandığımızı fark ederiz. İtirazlarımız hep aynı sözle karşılanır: ‘Hukuk böyle emrediyor!’ Peki, hukuk bizi suçlayanlara da sınırlar koymamış mıdır? Evimize girenlere, telefonlarımızı dinleyenlere, üstümüzü arayanlara, bilgisayarımızı kopyalayanlara sınırlar koyulmamış mıdır?” 
İşte bu endişenin ardından kitap içinizi bir nebze rahatlatacak tavsiyelerde bulunuyor, “Korkmayın çaresi var” diyor. Bunu da zaman zaman eğlenceli bir dille yapıyor. Misal, oldu da gözaltına alındınız ve yardım istemeniz gerekti. Aramanız gereken kişi bakın nasıl betimlenmiş: “Evde oturan yaşlı babaanneniz yerine, etkili ve yetkili mali müşavir dayınıza haber verirseniz, muhtemel yol-yordam bilir hali nedeniyle zaman geçirmeden sizin yerinize itiraz edebilir. Babaanne üzülür muhakkak ama ‘Vah vah’ deyip televizyondaki diziye de dönüp beklemeye devam edebilir.” 
Bir örnek daha vereyim. Malum son dönemdeki davalarda gözaltına alınan kişilerin evleri çokça devlet görevlisi tarafından aranıyor ve bulunanlar mahkemede aleyhine delil olarak kullanılıyor. 
Rehber kitap eviniz aranırken ve adeta talan edilirken izlemeniz gereken yolu anlatıyor: “Arama yapan kişiler, kontrol edemeyeceğiniz kadar çok sayıda ise gözle izleme alanınızın dışına çıkarak odalara dağılmışlarsa, durma çalışma açıları nedeniyle ne yaptıklarını göremiyorsanız, arama alanı içerisinde bir yerde hareketsiz kalmaya zorlanıyorsanız, tutanağı imzalamayın! Veya bu hususların tutanağa geçirilmesini sağlayın.” 
Balyoz, Ergenekon, KCK ve Oda TV davasının ardından toplumun bir kısmı hukukla ilgilenir olurken, şike soruşturması nedeniyle olayın futbol ve taraftarına dokunması sonucu ise toplumda bu konudaki ‘farkındalık’ önemli bir seviyeye ulaştı. Hukuk terminolojisi konusunda ‘muasır medeniyetler seviyesi’ne ulaşan toplum olarak bir gün iğne bize batarsa ne yapacağımıza da hâkim olmak için bu kitaba başvurmak şart. 
Çünkü Amerikan filmlerindeki “Konuşmama hakkına sahipsin. Konuştuğun her şey mahkemede aleyhine delil olarak kullanılabilir. Avukat tutmaya gücün yoksa mahkeme sana bir avukat sağlayacaktır” öğüdü onların adalet mekanizmasında karşılık görse de ‘Cennet vatan’da bizim ihtiyacımız daha fazlası. 

Gözaltına neden alınırsınız? 
Gözaltına alınmak için suçu işlediğinize ilişkin emarelerin (iz, belirti, kanıt, bulgu) bulunması ve gözaltının soruşturma için zorunlu olması gerekir. Bunun süresi yakalama anından itibaren 24 saat, Özel Görevli Mahkeme kapsamında bir suç ise 48 saattir. Uzatılsa bile 96 saat içerisinde hâkim karşısına çıkarılmak zorundasınızdır. 

Tazmİnat hakkı 
*Haksız yere yakalanmış, gözaltına alınmış, tutuklanmışsanız 
*Gözaltı süresi bitmesine rağmen serbest bırakılmadıysanız 
*Tüm aşamalarda haklarınız hatırlatılmadıysa ya da kullandırılmadıysa 
*Tutuklanınca makul sürede davanız açılmadı ya da sonlandırılmadıysa 
*Neyle suçlandığınız yazılı ya da sözlü olarak size bildirilmediyse 
*Yakalandığınız ya da tutuklandığınız yakınlarınıza bildirilmediyse 
*Hakkınızdaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirildiyse 
*Eşyalarınıza haksız yere el konulduysa Kanuna uygun şekilde gözaltına alındınız ama kakkınızda kovuşturmaya yer olmadığına karar verildiyse 
*Kanuna uygun şekilde gözaltına alındınız ya da tutuklandınız, hakkınızda dava açıldı ve beraat ettiyseniz, 
*Maddi ve manevi her türlü zararınızı devletten isteyebilirsiniz.

Hangİ durumlarda kİmler tarafından yakalanırsınız? 
*Hâkim kararı veya cumhuriyet savcısının emri ile polis ya da jandarma tarafından. 
*Polis veya jandaranın suç işlediğiniz veya suç işleyeceğiniz konusunda şüphe duyması durumunda. *Suçüstü halinde herkes tarafından (vatandaş dahil) yakalanabilirsiniz. 

Sus ama kİmlİğİnİ söyle 
Hakkınızdaki suçlamalarla ilgili bilgi vermeme (susma) hakkına sahipsiniz. Ancak susma hakkı kimlik bilgilerinizi kapsamaz. Kimlik bilgisini vermeme kabahat, kimlik bilgisi ile ilgili yalan beyanda bulunmak ise suçtur. Susma hakkı tüm sorular için kullanılabilir. Kısmi olarak da kullanılabilir. İstediğiniz soruya cevap verip istediğiniz soruya cevap vermeyebilirsiniz. 

Dokunmayın! 
*Arama ve el koyma işlemleri esnasında hiçbir nesneye dokunmayın. 
*Size ait olmayan eşyalarda parmak izi bırakmayın. 
*Eşyaların taşınmasına yardım etmeyin. 

İşkence durumunda... 
Kolluk size karşı insan onuruyla bağdaşmayan, bedensel veya ruhsal yönden açı çekmenize ya da algılamanıza neden olan, irade yeteneğinizin etkilenmesine, aşağılanmanıza yol açan davranışlarda bulunuyorsa, bunun adı işkencedir. Böyle bir iddianız varsa mutlaka rapora geçirttirin. Vücudunuzdaki bütün işkence izlerini nedenleriyle birlikte rapor ettirin. 

Sözlerİnİze dİkkat edİn 
Sizinle yapılmış olan mülakat, sohbet gibi ifade dışı görüşmeler ve bu görüşmelere ilişkin tutanaklar hukuka aykırıdır. Ancak hakkınızda sonuç doğurabilirler. 

Arama tutanağı İsteyİn 
Aramanın sonunda aranan kişiye istemi üzerine arama tutanağının bir kopyası verilir. Arama tutanağının mutlaka arama yerinde tutulması gereklidir. İstisnası yoktur! Aleyhinize unsurlar barındıran arama tutanağını ya kabul etmeme nedenlerinizi açıkça yazarak imzalayınız ya da hiç imzalamayınız. 

Avukatımla görüşmek İstİyorum 
Avukat ile görüşme denetime tabi değildir. Avukatla, her zaman ve kimsenin duyamayacağı bir biçimde görüşme hakkına sahipsiniz. Avukatınızın, size verdiği belgeler ve yaptığınız yazışmalar, kural olarak denetime tabi tutulamaz. 

Kan örneğİne İtİraz hakkı 
Yazılı onayınız olmadan vücudunuzdan kan veya doku örneği alınamaz. Bu konuda onayınız yok ise bunu belgeye mutlaka geçirttirin. Durumla ilgili çıkış raporunuzu savcıdan talep edin.

Pekİ ya çocuklar? 
Fiili işlediği zaman 12 yaşını doldurmamış olanlar ile 15 yaşını doldurmamış sağır ve dilsizler, herhangi bir suç nedeniyle yakalanamazve hiçbir suretle suç tespitinde kullanılamaz.